به همت گروه حقوق مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی^(ره) و با همکاری پژوهشکده حج و زیارت همایش نیم‏روزه « فاجعه منا از منظر فقه و حقوق »  برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، همایش فاجعه منا از منظر فقه و حقوق، با سخنرانی و میز گرد علمی با حضور حجت الاسلام و المسلمین مهدی درگاهی، پژوهشگر مؤسسه امام خمینی و پژوهشکده حج و زیارت و حجج اسلام آقایان دکتر احسان سامانی، پژوهشگر مؤسسه امام خمینی و پژوهشکده حج و زیارت ودکتر عزیزالله فهیمی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم و دکتر محمدرضا باقرزاده، عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) در سالن اندیشه مؤسسه برگزار شد.

در روز عید قربان 1437 ق در یک فاجعه بی سابقه در حدود بیش از هفت هزار نفر از حجاج که بیشتر آنان (462) نفر ملیت ایرانی داشتند، براثر ازدحام ایجاد شده به علت رفتار عجیب نیروهای انتظامی سعودی در اثر گرمای شدید، تشنگی، فشار جمعیت و کوتاهی در کمک‏رسانی، قربانی شدند.

عظمت این حادثه باعث شد تا دولت سعودی تمام توان خود را برای مخفی نگه داشتن آمار واقعی قربانیان به خرج دهد و از همکاری با مسئولان و بازپس دادن جنازه‏ ها تا حدممکن خودداری کند تا این‏که هشدار مقام معظم رهبری در سخنرانی نوشهر، باعث شد اجساد قربانیان را بازگردانند.

مقام معظم رهبری همچنین روز شنبه 17/6/95 در دیدار جمعی از خانواده های شهدای منا و مسجد الحرام بر ضرورت تشکیل هیأت حقیقت یاب تأکید فرمودند و اظهار داشتند: شجره خبیثه ملعونة آل سعود لیاقت اداره حرمین شریفین را ندارد.

در همایش « فاجعه منا از منظر فقه و حقوق » که با حضور اساتید و جمعی از دانش پژوهان و محققان در مؤسسه امام خمینی برگزار شد، اساتید محترم به بررسی ابعاد فقهی _ حقوقی و سیاسی فاجعه منا پرداختند.

حجت الاسلام و المسلمین درگاهی در این همایش به بررسی و تبیین کلمات و واژه هایی مانند: دیة قتیل الزحام، دیه، بیت المال، قسامه ولوث پرداخت.

وی اظهار داشت:  قتیل الزحام به معنای مقتول و کشته شده در اثر ازدحام و شلوغی جمعیت است. ازدحام ممکن است در اماکنی عبادی مانند عرفات و مشعر و منا در حین انجام اعمال باشد و یا در غیر آن مثل خیابان، پل و هرجایی که اجتماع انسان منجر به تنگی مکان و شلوغی گردد.

درگاهی تصریح کرد: در مذهب حنفی، حنبلی و جعفری پرداخت دیه قتیل الزحام بر عهده بیت المال است و در مذهب شافعی و مالکی خون به هدر می رود و البته برخی از افراد هم مانند ابن عبدالبّر مالکی در جمع بندی نهایی نظر بر پرداخت از بیت مال را حسن دانسته است.

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر احسان سامانی اظهار داشت: دولت عربستان قانون خاصی ندارد و بر مبنای ادلة فقهی عمل می کنند که ادلة فقهی آن‏ها بر اساس فقه حنبلی است.

وی در ادامه تأکید کرد: خطای دولت عربستان در مدیریت است یعنی مثلا در فاجعه منا می توانستند با نظارت دوربین ها پیش بینی کنند که تردد جمعیت چگونه است و این فاجعه می تواند به وجود آید یا نه ؟

سامانی تصریح کرد: رسیدن به دیه در این ماجرا و فاجعه، تمام هدف ما نیست و جزئی از هدف است و با توجه به این اوضاع پیش آمده مدیریت حج  باید جهانی شود و مسئولیت آن به یک گروه از کشور ها سپرده شود.

وی خاطر نشان کرد: عربستان با یک بحث پیش آمده در حادثة سفارت عربستان در ایران، آن همه جنجال سازی کرد و تا آن جا که می توانست بهره برداری کرد اما هنوز ما نتوانسته ایم با کشته شدن قریب به پانصد نفر کار خاصی انجام دهیم. 

حجت الاسلام و المسلمین دکتر فهیمی از اساتید دانشگاه و حوزه هم با اشاره به ارزش فقه و حقوق گفت: حقوق دان های ما متاسفانه ضعیف عمل کرده اند و در قرارداد الجزایر هم به دلیل ندانستن زبان، کاری از پیش نبردند که این ضعف در مسائل حقوقی فاجعه منا به دلیل ضعف در فقه و ضعف در زبان عربی دیده می شود.

وی در ادامه اظهار داشت: توریست ها در کشور ها امنیت دارند و کشورهای توریست پذیر باید امنیت توریست ها را برعهده بگیرند و طبق ماده 13 و 14 امنیت آنان حفظ شود که بر فرض اگر حضور افراد مسلمان در مکه را از حیث بین المللی بررسی کنیم می توان از امنیت آنان بر فرض مثال حتی به عنوان گردشگر در عربستان هم دفاع حقوقی نمود.

وی با اشاره به اینکه حق گرفتنی است نه دادنی؛ گفت: در سال 1346 قراردادی با عربستان داریم که باید اتباع سالم و غانم باشند و در سال 1380 هم این قرارداد را تمدید کرده ایم و در سال 1392 هجری قمری بیت المال به عنوان رویه قضایی پذیرفته شده است که در دفاع از قربانیان منا بر این مسائل هم می توان استناد و تأکید نمود.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدرضا باقرزاده از اعضای هیأت علمی مؤسسه امام خمینی در پایان همایش گفت: منا همیشه حادثه خیز بوده است اما مسئولان باید مسئولیت خود را بپذیرند.

وی ادامه داد: جهان اسلام ماهیتش بین المللی است و حج یک مراسم بین المللی است و مدیران حج باید مسئولیت خود را در مدیریت حج بپذیرند. مراسم حج دیدن آثار باستانی نیست بلکه یک فریضة الهی است و عربستان خود را خادم الحرمین الشریفین می داند و مثلاً خود را نوکر حجاج می داند و باید مدیریت می کرد. ما از لحاظ علمی باید یک بحث مبنایی و بنیادی داشته باشیم و به صورت بین المللی آن را پیش بینی و بررسی کنیم.

وی تصریح کرد: متأسفانه دستگاه وزارت امور خارجه در حمله به سفارت عربستان بیشتر از فاجعه منا از خود تحرک نشان داد و به همین دلیلی نقدهایی به سیاست خارجه وجود دارد.

باقرزاده اظهار داشت: پی گیری حادثة منا در قالب حقوق بشر قابل پی گیری است و در بحث گردشگری و تأمین امنیت در قبال مهاجرین و اتباع خارجی از زاویه حقوق بشر می توانیم پی گیری کنیم مثلا اگر افراد توریست باشند دنیا چگونه برخورد می کند ؟ مباحثی مانند قتیل الزحام به درد گرفتن دیه می خورد.

وی تأکید کرد: متاسفانه سعودی ها مسائل را به قضا و قدر ربط می دهند و البته می بینیم آن جایی که مردم یمن انقلاب می کنند و به پا می خیزند؛  آن را قضا و قدر نمی دانند و جور دیگری عمل می کنند.